Intern Bunkernummer
La M 11
Lokatie
Lapscheure
Toegankelijkheid
Volledig vrij maar enkel bezoekbaar met toelating van de eigenaar
Aantal kamers
2 toegangen en nooduitgang, gesloten gang en bunkerkamer
Type bunker
Manschappenverblijf
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • Deze structuur bevindt zich op een domein dat heden nog bekend staat als Fort Sint Donaas op Lapscheure. Dit is ook heden het enige stukje Lapscheure aan de noordkant van de Damse Vaart.
  • Dit was in origine een Spaans fort tegen het nog altijd duidelijk als gebastioneerde stad herkenbare Sluis.
  • Door het aanleggen van de Damse vaart werd heel veel van het originele Spaanse fort gesloopt zodat er heden eigenlijk nog weinig echt herkenbare restanten van te zien zijn buiten hier en daar nog wat aanwezige dijken.
  • Dezelfde locatie werd ook door de Duitsers tijdens de Duitse bezetting WOI mee opgenomen als een versterkt punt binnen de bunkerlijn de Hollandstellung, gekend als Stützpunkt Dora. Het stuk hiervoor gebruikt is heden nog gelegen tussen de Damse Vaart en de Cantelmolinie en nu grotendeels een kreken en overstromingsgebied.
  • De terreinen aan de noordkant van Stützpunkt Dora zijn natuurgebied en bevatten ook heden nog 2 bunkers op grondgebied Westkapelle, namelijk Wk M 01 en Wk M 02.
  • Het terrein effectief gekend als Stützpunkt Dora is een volledig afgesloten domein en niet vrij te bezoeken zonder toelating van de eigenaars.
  • Dit is de verste van 2 ongeveer identieke manschappenbunkers op de oostkant van het terrein. Hij ligt het verst verwijderd van de Damse Vaart.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing voor deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Het Stützpunkt Dora is er zeker niet per structuur op aangegeven. (3++) is de manschappenstructuur Wk M 01. (2++) is een gelijkaardige manschappenbunker Wk M 02. De daaronder aangeduide structuren (1++) en allicht ook het onder de Damse Vaart getekende vakje zonder nummer (++) zullen punten zijn behorende bij dit steunpunt. In praktijk liggen er echter geen structuren aan de overzijde van het kanaal behorende bij de Hollandstellung op die locatie. De nog zuidelijkere structuur (21++) is de structuur La M 08.

Kaart: Fort Sint Donaas zoals geschets door een Belgische prospectie in 1919, van Duitse kant Stützpunkt Dora genoemd.

Hierbij een sluitende duidelijke schets van het geheel dat Stützpunkt Dora ooit was. De schets hierboven toont het steunpunt aan zijn oostkant met in totaal reeds 6 structuren. Van noord naar zuid, op de schets van links naar rechts, zie je een kleine observatiebunker (La M 25), een grotere manschappenbunker (La M 15), 3 kleinere manschappenbunkers-verschansingen (La M 14 - 13 en 12) en nog een grotere manschappenbunker aansluitend bij de Damse Vaart (La M 11 = deze fiche).

Rechts zie je dan het iets meer westelijke gedeelte met als herkenbare schakel de meer achteruit op de voorlijn gelegen manschappenbunker (La M 16) tegen de omheining met de Damse Vaart. Op de schets meer naar boven zie je dan een zo goed als niet meer bestaande Manschappenbunker (La M 17). Nog minder opvallend meer naar links op dezelfde hoogte, nog een kleine mogelijks nog bestaande maar heden vermiste kleine manschappenbunker-verschansing (La M 26).

(Originele schetsen: Collectie P. Nowak)

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Lapscheure, Sectie A, kadastrale perceel 378 (gedeeltelijk).
  • Geen enkele structuur op Lapscheure kreeg een specifiek apart kadastraal perceelnummer.

Kadasterschets en luchtfoto.

Op deze kadasterschets anno 2025 zie je het volledig stuk omschreven als Stützpunkt Dora op het oude gedeelte van Fort Sint Donaas tussen de Damse Vaart en het verlengde van de Cantelmolinie. Het bestaat uit 2 verschillende kadastrale percelen, namelijk A378 en A379.

De kadasterschets kent sowieso maar 2 bunkers op het terrein aangeduid met 2 witte structuren. Dit zijn meest zuidelijk La M 16 en meer oostelijk La M 15.

De vermiste manschappenbunker La M 17 moet ooit ongeveer gelegen hebben tussen de 2 in het wit aangeduide structuren. Hij is zo goed als zeker niet meer bestaande of zou nog volledig in de ondergrond moeten steken.
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • Het huidige afgesloten domein maakt deel uit van gronden die bij de vroegere steenbakkerij-ontginningen hoorden van de Firma De Fonseca. Deze hadden daar tot in de jaren '70 van de voorgaande eeuw een klei-ontginning gekoppeld aan een bijhorende steenbakkerij. Deze activiteiten zijn heden lang gestopt maar de terreinen blijven nog altijd vrij verwaarloosd achter. Allicht evolueren ze op termijn wel als natuurgebied, hopelijk met respect voor het nog bijhorende aanwezige militaire erfgoed. Het is en blijft een zeer moelijk toegankelijk gebied.
  • In elk geval is het domein heden niet vrij toegankelijk zonder toelating van de eigenaars.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be van het ganse Stützpunkt Dora

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone van Fort Sint Donaas waar Stützpunkt Dora te zoeken was.

De resolutie van de foto is sowieso klein om hier vlot de bunkers op te zien. Zeker de kleine manschappenbunkers-verschansingen zijn hier zelden op te bespeuren.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be meer specifiek van de zone waar La M 17 zou moeten gestaan hebben

Detail van de rechter zijde van vorige foto.

Je ziet er wel toen in 1971 toegankelijke zones op maar zeer duidelijk zijn bunkers hier zelden op te zien. Je herkent wel duidelijk onderaan de manschappenbunker Ma L 16 tegen de omheining met de Damse Vaart. Voor de structuren meer oostelijk, is het niet evident structuren te onderscheiden van bomen (als ze al te bespeuren zouden zijn). Deze bunker La M 11 is er zeker niet met 100% zekerheid op terug te vinden.

Luchtfoto 2000 - 2003 www.geopunt.be

Dezelfde sector van het oude Fort begin deze eeuw. Alles blijkt nog meer overgroeid en de structuren zijn er zeker niet meer op te bespeuren. Wel is in dit geval allicht de structuur La M 15 centraal op de foto wel degelijk zichtbaar.

Actuele luchtfoto Google Earth anno 2025

Op deze luchtfoto uit 2025 zijn alle vermoedelijke locaties aangeduid, ook deze van de verdwenen structuren.

Rechts centraal drie kleine manschappenbunkers-verschansingen. Op de uiteinden 2 manschappenbunkers met elk voor zich ter hoogte van de verschansingen een opstelling voor mitrailleur. Volledig noordelijk hiervan zou nog ergens deze kleine observatiebunker moeten steken. Het is weinig waarschijnlijk dat deze weg zou zijn.

Tegen de omheining meer achteruit een altijd vrij goed terug te vinden manschappenbunker. Meer centraal het terrein zou de structuur La M 17 gestaan moeten hebben. Nog iets noordelijker zou nog een kleine vermiste manschappenbunker-verschansing moeten gestaan hebben.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Deze structuur maakt integraal deelt uit van het Stützpunkt Dora waarvan heden nog 6 structuren bestaan.
  • 3 andere structuren zijn nog vermist of gesloopt.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Het betreft een manschappenstructuur aan de zuidoostkant van "Stützpunkt Dora".
  • Dit zal ook de reden zijn dat hij bijkomend van een nooduitgang aan zijn westzijde werd voorzien.
Structuur van het bunkertje:
  • 1 grote bunkerkamer met nooduitgang.
  • 1 gesloten toegangsgang met op de uiteinden 2 ingangen voor de structuur.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Origineel Grondplan

Dit is een detail van het plannetje zoals hierboven al te zien binnen het geheel van Stutzpunkt Dora.

Merk op de dat bunker er zeker niet is op geschets zoals hij heden ten velde nog terug te vinden is. (Schets: Collectie P. Nowak)

Grondplan

Dit is bovenstaand plannetje gecorrigeerd voor de werkelijke situatie. Dit is toch ook voor deze bunker wel afwijkend van het getekende plan al sluit het zeker korter aan met deze La M 11 dan met zijn gelijk veronderstelde La M 15..

De bunkerkamer is qua breedte zeker op beide kanten kleiner en vooral minder breed dan getekend. Hierdoor is de betonnen structuur van het het overdekte toegangssas, in de breedte van de structuur langer.

Ook hebben de toegangen enkel een uitstekend oreillon op de linker kant. Rechts hebben beide toegangen dit niet.

De oreillons aan de toegangen kloppen in dit geval wel degelijk met wat werd getekend. Het originele plan ontbreekt de wel degelijk aanwezige nooduitgang onderaan de bunkerkamer.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door het Duitse Marinekorps. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur, is opgetrokken.
  • De bunker steekt heden deels verstopt in het nog hoger gelegen maaiveld van de dijk met de Damse Vaart. Hierdoor steekt hij bijna tot aan het dak op die kant onder het maaiveld.
  • Aan de toegangen heeft de structuur op beide zijdes van elk van de hoofdingangen, oreillons. Hierbij is het meest noordelijke oreillon merkbaar groter en zwaarder uitgewerkt.
  • Er zijn echter aan de aanwezige 2 deurgaten tussen de gang en de bunker geen restanten van scharnieren te zien wat laat vermoeden dat hier nooit tussendeuren zijn geweest.
  • Via deze toegangen kom je telkens met een trap (aantal treden onbekend maar het zullen er zeker een 8 tal zijn) bij een langere overdekte gang.
  • Deze gang sluit aan op de toegangscomplexen met een knik van 90°.
  • De overdekte gang loopt over de volle breedte van de bunker.
  • In deze gang zijn 2 kortbij elkaar geplaatste toegangsdeuren naar 1 aanwezige bunkerkamer.
  • Deze bunkerkamer heeft een nooduitgang naar de bevriende zijde van de bunker.
  • Ook het plafond van de bunkerkamer is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Ook is de tussenwand tussen gang en bunkerkamer vrij dunwandig. Maximaal een 20 tal cm dik.
  • Aan de toegangen vanaf de gang naar de bunkerkamer waren toegangsdeuren.
  • De structuur is aan de buitenzijde vrij zwaar overgroeid waardoor zeer weinig details vlot zichtbaar zijn.
  • Het is onduidelijk of hij extern met hout of dergelijke omgeven geweest is. Er zijn niet echt duidelijke sporen die wijzen dat hij aan de buitenzijde ooit omgeven zou zijn geweest met hout of iets dergelijks.
  • In dit geval waren de wanden van de bunkerkamer aan de binnenzijde van de bunker bekleed met hout. Men ziet er nog overal de resten van origineel in het beton mee gestorte houten latten en blokken waarop dan deze bekleding werd bevestigd.
  • In de gang was dit in dit geval net zoals aan het plafond niet het geval.
  • In het plafond van de bunkerkamer zitten in de hoeken een aantal ventillatiegaten.
  • In de bunkerkamer vind je bij deze bunker, anders dan bij La M 15, in de zijwanden alsook in de gang geen nissen in de wanden terug.
  • Uit het plafond van de bunkerkamer steken op 2 plaatsen ijzer van de dakwapening naar buiten. Dit is ook op 1 plaats in de gang het geval. Dit was allicht om wegens het ontbreken van de nissen voor olielampen, toch iets van verlichting te kunnen ophangen aan de plafonds.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker is sowieso al moeilijk bereikbaar op het fel overgroeide privaatdomein.
  • Deze is zeker vlotter qua toegangen te bereiken dan zijn tegenhanger La M 15 ondanks dat de zware bomen die ontstaan in elk van de toegangen, deze geleidelijk aan allen aan het afsluiten zijn.
  • De betonnen structuur op zich is intern nog in goede staat maar ook hier zijn de toegangssassen gedeeltelijk volgelopen met zand en grond.
  • De bunkerkamer en de gang op zich zijn vrij leeg.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Voor zover zichtbaar, zijn er geen directe sporen van strijd zichtbaar.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Voorlopig geen gekend.

Foto's van deze bunker

Oudere foto's uit 1991 - Collectie Alain Van Geeteruyen

Oude foto's in een winters landschap anno 1991. We kijken op de ganse oostkant van het Stutzpunkt met van links naar rechts La M15 tot La M 11. De hier besproken structuur volledig rechts op de foto. (Collectie Alain Van Geeteruyen)

Dit is een foto van korterbij deze bunker, toen nog zo goed als volledig vrijstaande tegen de rand van het domein met de Damse Vaart. Je ziet duidelijk achteraan de nooduitgang. (Collectie Alain Van Geeteruyen)

Detail van de voorzijde. Enkel de rechter toegang had volledig rechts een groter oreillon. Let op, de toegangen staan wel degelijk in lijn. De foto heeft een vrij vervormd beeld. (Collectie Alain Van Geeteruyen)

Binnenzich in de tussengang. Bij deze bunker zijn nog mooi 2 restanten van een grendelsysteem zichtbaar op de tussenkolom tussen de beide deurgaten naar de bunkerkamer. Ook is er nog duidelijk een scharnier bovenaan zichtbaar. (Collectie Alain Van Geeteruyen)

Eigen prospecties 2016 en 2017

We beginnen onze rondgang aan de wand rechts van het grote oreillon. Links kijk je op het wat schuin weglopende oreillon. Je ziet duidelijk dat deze structuur aan deze zijkant vrij goed boven het maaiveld uitsteekt. Aan de andere zijde steekt hij er bijna helemaal onder. Ook zie je duidelijk dat de bunkerkamer heel wat smaller is dan de volle breedte van de structuur. Een gelijkaardige insprong is er ook nog aan de andere zijde van de bunker. Op de achterwand zie je hier wel een merkwaardig ingebetoneerde houten late tegen de bovenzijde. Functie onbekend.

Kop van het grote oreillon

Achterzijde van de structuur die heden toch ook wel overwoekerd geraakt is. Je ziet ook duidelijk de nooduitgang waar een dubbele boom geleidelijk aan de ganse toegang komt te versperren.

De achterkant en andere zijkant tegen de dijk met de Damse Vaart aan.

Detail van de nooduitgang.

Nog een blik op de achterwand met ook hier duidelijk te zien de inham veroorzaakt door de kleinere bunkerkamer.

Zicht op de bunker vanaf de dijk met de Damse Vaart. Vanaf hier is de bunker in feite amper te zien.

Een gelijkaardig zicht dat op de duur zeer moeilijk exact te plaatsen valt met de bunker.

Detail van de voorzijde met de beide hoofdingangen naar de vijandelijke zijde. in beide ingangen zijn ondertussen uit de kluiten gewassen bomen komen te groeien. Allicht zullen beiden op die manier ooit volledig afgesloten zijn. In dit geval zie je ook duidelijk oreillons aan beide zijdes van elk van de ingangen.

Detail links ingang.

Detail rechtse ingang met het grotere oreillon.

Ook hier is er boven de ingang een soort van gecementeerd identificatiebordje met helaas geen uitleg meer van wat er ooit stond.

Blik vanuit de linker toegang, de gemakkelijkst toegankelijke.

De lange overdekte gang tussen beide toegangen. Links de dubbele ingang in de bunkerkamer.

Een terugblik in dezelfde gang. Let er ook op dat er geen muurnissen zijn in deze bunker, niet in de gang, niet in de bunkerkamer. Wel zie je zoals ook hier kleine haakjes van uitstekend wapeningsijzer om allicht verlichting te kunnen ophangen in de vorm van olielampen.

Vervolg van de gang met links aan de toegang nog duidelijk restanten van scharnieren. Hier zaten dus wel degelijk houten deuren.

Blik naar buiten via de rechter ingang (met het grotere oreillon)

Blik vanuit de bunkerkamer naar de gang met de dubbele deur.

Detail van de betonnen paal tussen beide toegangsdeuren.

Detail linker zijwand. Hier steekt een kleine opening naar buiten waardoor water naar binnen komt. Het is ook deze wand die volledig in het talud met de Damse Vaart steekt.

De nooduitgang. In de 4 hoeken van de kamer steken ventillatiegaten naar boven door het dak.

Detail van de eveneens volledig dichtgroeiende nooduitgang.

Achterhoek met rechter wand. Ook hier steekt een ijzeren haak uit het plafond, allicht voor verlichting.

Eveneens nog nooit iets over gehoord en zelfs niet aanwezig op het originele plan is het volgende. Ook voor deze structuur bevindt zich aan de overzijde in het talud een betonnen rechthoekige muur voor de opstelling van een mitrailleur.

Detail van deze betonnen rechthoekige muur.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: La M 12
Volgende: La M 08